Mệnh đề quan hệ: Khái niệm, phân loại và cách sử dụng

Mệnh đề quan hệ là một chủ điểm ngữ pháp quan trọng và khá khó trong tiếng Anh. Để giúp các em học sinh nắm chắc được phần kiến thức này, TAK12 xin cung cấp một bài tổng hợp đầy đủ các thông tin về mệnh đề quan hệ như khái niệm, phân loại và đặc biệt là các cách sử dụng đơn giản, dễ hiểu.

1. Khái niệm đại từ quan hệ và mệnh đề quan hệ

Đại từ quan hệ (Relative pronouns) được dùng để liên kết một mệnh đề với một danh từ hay đại từ ở phía trước.

Mệnh đề quan hệ (Relative clause) cung cấp thêm thông tin hoặc mô tả danh từ hay đại từ ở trước đó mà không cần phải tạo một câu mới.

 

Ví dụ:

(1) It reminded him of the house that he used to live in.

(2) The items, which are believed to be family heirlooms, included a grandfather clock worth around £3,000.

Trong hai câu này, phần được gạch chân được gọi là một mệnh đề quan hệ, nó đứng sau “the house” (ví dụ 1) và “the items” (ví dụ 2) dùng để xác định danh từ đó.

• Trong ví dụ 1, nếu bỏ mệnh đề “that he used to live in” thì chúng ta không có được câu có ý nghĩa: It reminded him of the house. [which house?]
• Còn trong ví dụ 2, nếu bỏ mệnh đề “which are believed to be family heirlooms” thì chúng ta vẫn có được câu có ý nghĩa: The items included a grandfather clock worth around £3,000.

=> Như vậy, mệnh đề quan hệ có hai loại: mệnh đề quan hệ xác định và mệnh đề quan hệ không xác định.

[%Included.Dangky%]

2. Các loại mệnh đề quan hệ

Mệnh đề quan hệ có hai loại: mệnh đề quan hệ xác định và mệnh đề quan hệ không xác định. Dưới đây, TAK12 sẽ hướng dẫn các em cách sử dụng hai loại mệnh đề này.

2.1. Mệnh đề quan hệ xác định (Defining relative clause)

Mệnh đề quan hệ xác định (Defining relative clause) là mệnh đề được dùng để cung cấp thông tin cần thiết về danh từ/đại từ mà nó đề cập tới. Nó không thể bị lược bỏ ra khỏi câu, vì nếu không có nó câu sẽ không đủ nghĩa.

Ví dụ: "The people who called yesterday want to buy the house."

Trong câu này, mệnh đề quan hệ "who called yesterday" đóng vai trò xác định, làm rõ danh từ "the people" mà nó bổ nghĩa.

Nếu không có mệnh đề quan hệ này, câu sẽ trở thành "The people want to buy the house." Lúc này, ý nghĩa của câu sẽ không còn rõ ràng nữa. Người đọc sẽ không biết cụ thể ai là người muốn mua nhà.

=> Vì vậy, mệnh đề "who called yesterday" là mệnh đề quan hệ xác định, giúp xác định rõ rằng những người muốn mua nhà chính là những người đã gọi điện thoại vào ngày hôm qua. Nhờ đó, câu trở nên đầy đủ ý nghĩa và người đọc hiểu được chính xác thông tin mà người nói muốn truyền đạt.

Lưu ý với mệnh đề quan hệ xác định:

• Không sử dụng dấu phẩy để ngăn cách mệnh đề.
• Có thể dùng "that" thay cho "who", "which". Ví dụ: The people who/that called yesterday want to buy the house.

👉 Bài học và bài tập vận dụng chủ điểm Mệnh đề quan hệ xác định

2.2. Mệnh đề quan hệ không xác định (Non-defining relative clause)

Mệnh đề quan hệ không xác định (Non-defining relative clause) là mệnh đề cung cấp thêm thông tin về danh từ/đại từ mà nó đề cập tới. Mệnh đề này có thể được lược bỏ khỏi câu mà không làm ảnh hưởng đến ý nghĩa hay cấu trúc của câu.

Ví dụ: "He told me about Susan, who he just met at a party."

Trong câu này, mệnh đề quan hệ "who he just met at a party" là một mệnh đề quan hệ không xác định.

Khác với mệnh đề quan hệ xác định, mệnh đề quan hệ không xác định không đóng vai trò cốt yếu trong việc làm rõ nghĩa của danh từ đứng trước nó. Trong trường hợp này, danh từ "Susan" đã được xác định rõ ràng, người nghe/đọc đã biết Susan là ai.

=> Mệnh đề "who he just met at a party" là mệnh đề quan hệ không xác định dùng để bổ sung thêm thông tin về Susan, cụ thể là anh ấy vừa mới gặp cô ấy ở một bữa tiệc. Nếu bỏ mệnh đề này đi, câu vẫn giữ nguyên ý nghĩa chính: "He told me about Susan."

Lưu ý với mệnh đề quan hệ xác định:

• Dùng dấu phẩy để ngăn cách mệnh đề.
• Không thể dùng 'that' thay cho 'who', 'which'. Ví dụ: Carl, whose sister is famous, is a friend of mine.

👉 Bài học và bài tập vận dụng chủ điểm Mệnh đề không quan hệ xác định

3. Các đại từ quan hệ (Relative Pronouns)

3.1. Who

Định nghĩa: Đại từ quan hệ Who

• Dùng để thay thế cho danh từ/đại từ chỉ người; có khi là cả thú cưng
• Đóng vai trò làm chủ ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Không đứng sau giới từ

 

Một số câu sử dụng đại từ quan hệ Who:

• That’s the dog who doesn’t like me.
• He called James, who was a good friend as well as the family doctor.

3.2. Whom

Định nghĩa: Đại từ quan hệ Whom

• Thay thế cho danh từ/đại từ chỉ người
• Đóng vai trò làm tân ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Có thể đứng sau giới từ
  

 

Một số câu sử dụng đại từ quan hệ Whom:

• Our doctor, whom we all liked very much, retired last week.
• There was only one person to whom the old man spoke.

3.3. Which

Định nghĩa: Đại từ quan hệ Which

• Dùng để thay thế cho danh từ/đại từ chỉ vật, con vật
• Dùng để thay thế cho cả một mệnh đề trước nó (đứng sau dấu phẩy)
• Đóng vai trò làm chủ ngữ/tân ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Có thể đứng sau giới từ

 

Một số câu sử dụng đại từ quan hệ Which:

• His best movie, which won several awards, was about the life of Gandhi.
• He showed me round the town, which was very kind of him.
• These are principles which we all believe in.

3.4. Whose

Định nghĩa: Đại từ quan hệ Whose

• Chỉ sở hữu cho người và vật
• Đứng trước danh từ để thay thế cho tính từ sở hữu (my, his, their, ...)
• Có thể đứng sau giới từ

 

Một số câu sử dụng đại từ quan hệ Whose:

• He’s marrying a girl whose family doesn’t seem to like him.
• They live in a house whose roof could collapse at any time.
• I belong to a literary club, most of whose members are teachers.

3.5. That

Định nghĩa: Đại từ quan hệ That

• Dùng để thay thế cho đối tượng chỉ người, vật, động vật hoặc cả người và vật
• Đóng vai trò làm chủ ngữ/tân ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Không đứng sau giới từ, dấu phẩy

 

Một số câu sử dụng đại từ quan hệ That:

• We can't find the chainsaw that we cut all the wood up with.
• He told me about the places and people that he had seen in London.

Lưu ý: Phải dùng 'that' sau:

• So sánh nhất
• Số thứ tự (first, second, ...)
• all, only
• Đại từ bất định
• ...

Ví dụ:

• This is the best idea that you've ever had!
• He can guess everything that you are thinking.

👉 Bài học và bài tập vận dụng chủ điểm Mệnh đề "that"

4. Các trạng từ quan hệ (Relative adverb)

Trạng từ quan hệ Where, When, Why có thể được sử dụng trong câu hoặc mệnh đề, chúng thay thế cho cấu trúc đại từ quan hệ và giới từ: preposition + which. Cách làm này sẽ làm cho câu dễ hiểu hơn.

Ví dụ: This is the hotel in which I was last summer. => This is the hotel where I was last summer.

👉 Bài học và bài tập vận dụng chủ điểm Đại từ/Trạng từ quan hệ

4.1. When

Định nghĩa: Trạng từ quan hệ When

• Dùng để thay thế cho danh từ chỉ thời gian
• Đóng vai trò là trạng ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Có thể thay thế bằng: in/on/at ... + which

 

Một số câu sử dụng trạng từ quan hệ When:

• England won the World Cup in 1966. It was the year when we got married.
• Summer is the season when I'm happiest.
• The summer when/in which I graduated was long and hot.

4.2. Where

Định nghĩa: Trạng từ quan hệ Where

• Thay thế cho danh từ chỉ nơi chốn, địa điểm
• Đóng vai trò là trạng ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Có thể thay thế bằng: in/on/at ... + which

 

Một số câu sử dụng trạng từ quan hệ Where:

• Do you remember the place where we caught the train?
• Stratford-upon-Avon is the town where Shakespeare was born.
• The bar in Barcelona where/in which I met my wife is still there.

4.3. Why

Định nghĩa: Trạng từ quan hệ Why

• Được dùng để chỉ lý do
• Đóng vai trò là trạng ngữ trong mệnh đề quan hệ
• Có thể thay thế bằng: for which

 

Một số câu sử dụng trạng từ quan hệ Why:

• The reason why I didn’t contact you was that I was only in town for a few hours.
• Do you want to know the reason why/for which he is angry with Sally?

5. Mệnh đề quan hệ rút gọn (Reduce relative clause)

Có 6 cách để tạo ra một mệnh đề quan hệ rút gọn, cụ thể như sau:

👉 Bài học và bài tập vận dụng chủ điểm Mệnh đề quan hệ rút gọn

5.1. Dùng cụm V-ing (V-ing phrase)

Nếu động từ trong mệnh đề quan hệ ở thể chủ động (active), ta dùng cụm hiện tại phân từ (present participle phrase) thay cho mệnh đề đó.

Cách rút gọn mệnh đề quan hệ: Bỏ đại từ quan hệ và trợ động từ, đưa động từ chính về nguyên mẫu và thêm đuôi – ing.

• The girl who sits next to Peter is my neighbor’s daughter. => The girl sitting next to Peter is my neighbor’s daughter.
• Who is the girl who is sitting next to your brother? => Who is the girl sitting next to your brother?
• A girl who works at a pub has won a lottery. => A girl working at a pub has won a lottery.

5.2. Dùng cụm Phân từ hai (past participle phrase)

Nếu động từ trong mệnh đề quan hệ ở thể bị động (passive) ta dùng cụm quá khứ phân từ (past participle phrase).

Ví dụ:

• Yesterday I read a book which was written by Hemingway. => Yesterday I read a book written by Hemingway.
• Most people who were invited to the party didn’t turn up. => Most people invited to the party didn’t turn up.
• The man who is being taken away by the police is our neighbor. => The man being taken away by the police is our neighbor.

5.3. Dùng cụm động từ nguyên mẫu (to Vinf)

Dùng khi danh từ đứng trước có các chữ sau đây bổ nghĩa: the only, the first, the second,… the last, so sánh nhất, mục đích.

Ví dụ:

• Mai is the last person who enters the room  => Mai is the last person to enter the room.
• My little brother is the youngest person who takes part in that examination => My little brother is the youngest person to take part in that examination.

Dùng khi động từ là have/had.

Ví dụ:

• They have much work that they must do => They have much work to do.

Dùng khi đầu câu có here (be), there (be).

Ví dụ:

• There are ten mobile phones which have to be sold today. => There are ten mobile phones to be sold today.

5.4. Dùng cụm danh từ (đồng cách danh từ)

Dùng khi mệnh đề quan hệ tính từ có dạng: S + be + danh từ /cụm danh từ/cụm giới từ.

Cách rút gọn mệnh đề quan hệ: bỏ who/which + be.

• Mr Jackson, who is a professor, is traveling in the Mideast this year. => Mr Jackson, a professor, is traveling in the Mideast this year.
• Do you like the book which is on the table? => Do you like the book on the table?

5.5. Mệnh đề rút gọn tính từ có dạng be và tính từ/cụm tính từ

a) Công thức 1: Bỏ who, which…to be và giữ nguyên tính từ phía sau

Điều kiện 1: Nếu phía trước "that" là đại từ phiếm chỉ như something, anything, anybody…

Ví dụ: There must be something that is wrong => There must be something wrong.

Điều kiện 2: Có dấu phẩy phía trước và phải có từ 2 tính từ trở lên.

Ví dụ: My grandmother, who is old and sick, never goes out of the house => My grandmother, old and sick, never goes out of the house.          

b) Công thức 2: Những trường hợp còn lại ta đem tính từ lên trước danh từ

Ví dụ:

• My grandmother, who is sick, never goes out of the house => My sick grandmother never goes out of the house.
• I buy a hat which is very beautiful and fashionable => I buy a very beautiful and fashionable hat.

Nếu cụm tính từ gồm cả danh từ ở trong nó thì ta chỉ còn cách dùng V-ing.

Ví dụ: I met a man who was very good at both English and French => I met a man being very good at both English and French.

=> Tóm lại, cách rút gọn loại này khá phức tạp vì nó tùy thuộc vào 3 yếu tố:

• Có một hay nhiều tính từ
• Danh từ đứng trước có phải là phiếm chỉ không
• Có dấu phẩy hay không

5.6. Mệnh đề tính từ thành tính từ ghép

Cách rút gọn mệnh đề quan hệ:

• Bước 1: Ta sẽ rút gọn mệnh đề thành một tính từ ghép bằng cách tìm trong mệnh đề một số đếm và danh từ đi sau nó. Sau đó, ta để chúng kế nhau và thêm dấu gạch nối ở giữa.
• Bước 2: Đem tính từ ghép đó ra trước danh từ đứng trước who, which… - những phần còn lại bỏ hết.

Lưu ý:

• Danh từ không được thêm “s”
• Chỉ dùng được dạng này khi mệnh để tính từ có số đếm
• Các cụm như tuổi thì sẽ viết lại cả 3 từ và gạch nối giữa chúng (two years old là two-year-old)

Ví dụ:

• I have a car which has four seats => I have a four-seat car.
• I had a holiday which lasted two days => I had a two-day holiday.